Di chúc không có công chứng có giá trị pháp lý hay không?
TÓM TẮT NỘI DUNG CHÍNH
1. Di chúc là gì?
2. Hình thức của di chúc.
2.1 Di chúc bằng văn bản.
2.2 Di chúc miệng.
3. Di chúc không có công chứng có giá trị pháp lý hay không?
3.1 Di chúc không có công chứng có giá trị pháp lý hay không?
3.2 Điều kiện hợp pháp của di chúc không có công chứng.
Di chúc là minh chứng thể hiện quyền phân chia tài sản của một cá nhân sau khi họ qua đời. Vậy di chúc có bắt buộc phải thực hiện thủ tục công chứng thì mới có giá trị pháp lý hay không? Tìm hiểu thông qua bài viết này ngay.
- Di chúc là gì? Theo quy định tại Điều 624 Bộ luật dân sự năm 2015 thì di chúc là ý chí, nguyện vọng của cá nhân muốn chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết được thể hiện thông qua văn bản hoặc lời nói của người có tài sản.
- Chủ thể có quyền lập di chúc theo pháp luật hiện hành bao gồm các chủ thể như sau:
- Thứ nhất, phải là người thành niên có đủ điều kiện theo quy định pháp luật. Chủ thể này sẽ có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của bản thân;
- Thứ hai, người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi sẽ được lập di chúc nhưng phải được cha, mẹ/người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
- Vậy pháp luật quy định chủ thể có thể lập di chúc là từ đủ 15 tuổi trở lên. Trong đó, ở độ tuổi từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi quy định điều kiện để được lập di chúc là phải được cha, mẹ/người giám hộ đồng ý về hoạt động lập di chúc. Vậy không phải trường hợp nào cũng có quyền lập di chúc mà chủ thể lập di chúc phải tuân thủ quy định pháp luật theo từng trường hợp cụ thể.
Hình thức của di chúc
- Hình thức của di chúc hiện nay bao gồm: di chúc thể hiện dưới dạng văn bản; trong trường hợp tính mạng của một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc văn bản thì người có ý nguyện phân chia tài sản của mình có thể để lại di chúc miệng.
- Về cơ bản pháp luật quy định hai hình thức có thể lập di chúc là di chúc bằng văn bản và di chúc miệng (di chúc thông qua lời nói). Tuy nhiên, hình thức di chúc miệng không phải là hình thức thuộc sự lựa chọn của người có ý chí lập di chúc mà phải thuộc trường hợp và đáp ứng các điều kiện liên quan đến di chúc miệng.
- Di chúc bằng văn bản là di chúc được thể hiện dưới dạng chữ viết hình thành nội dung văn bản. Di chúc bằng văn bản có thể là di chúc được viết tay hoặc di chúc đánh máy. Căn cứ theo quy định tại Điều 628 Bộ luật dân sự 2015 thì di chúc văn bản bao gồm:
- Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng;
- Di chúc bằng văn bản có người làm chứng;
- Di chúc bằng văn bản có công chứng;
- Di chúc bằng văn bản có chứng thực.
- Vậy theo quy định pháp luật di chúc bằng văn bản có thể được thể hiện thông qua bốn hình thức nêu trên. Vậy trường hợp nào di chúc có công chứng? Di chúc bằng văn bản như không có người làm chứng hay có người làm chứng không tiến hành thủ tục công chứng có hiệu lực pháp lý hay không? Để làm rõ vấn đề này tìm hiểu tại mục 3 của bài viết.
- Theo quy định tại Điều 629 Bộ luật dân sự 2015 có thể hiểu di chúc miệng là là ý nguyện của cá nhân thông qua lời nói của một người trong khi hấp hối, cận kề cái chết nhằm xác định giao dịch chuyển tài sản của họ cho những người còn sống sau khi họ qua đời. Di chúc miệng thường là di chúc được lập trong trường hợp cấp bách và không thể lập di chúc dưới dạng văn bản một cách kịp thời.
- Căn cứ tại khoản 4, Điều 629 Bộ luật dân sự 2015 thì di chúc miệng phải được lập trước ít nhất 02 người làm chứng và ngay sau khi người để lại di chúc miệng thể hiện ý chí, nguyện vọng cuối cùng thì người làm chứng phải tiến hành ghi chép lại, cùng ký tên và điểm chỉ tại thời điểm đó. Trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày người lập di chúc miệng để lại di ngôn thì di chúc được ghi chép lại bởi người làm chứng phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền thực hiện thủ tục chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
- Theo quy định tại Điều 628 Bộ luật dân sự 2015 thì loại hình của di chúc văn bản bao gồm bốn loại hình trong đó có loại hình di chúc công chứng và ba loại hình khác như đã trình bày ở trên. Có thể thấy di chúc bằng văn bản bên cạnh loại hình bắt buộc công chứng còn có thể thuộc các trường hợp như di chúc được lập có người làm chứng, di chúc không có người làm chứng hoặc di chúc thực hiện thủ tục chứng thực. Có thể thấy hoạt động công chứng không phải là điều kiện tiên quyết để di chúc phát sinh giá trị hiệu lực.
- Ngoài ra theo quy định tại Điều 630 Bộ luật dân sự 2015 thì di chúc được lập bởi người bị hạn chế về thể chất hoặc là người không biết chữ thì phải được người làm chứng lập thành văn bản và phải thực hiện thủ tục công chứng, chứng thực di chúc. Nghĩa là nếu chủ thể lập di chúc là đối tượng bị hạn chế về thể chất/không biết chữ thì di chúc được lập không thực hiện thủ tục công chứng sẽ không phát sinh giá trị hiệu lực.
- Đối với các trường hợp còn lại thì việc lập di chúc được dạng văn bản có thể không thực hiện thủ tục công chứng nhưng phải đáp ứng các điều kiện theo quy định pháp luật để phát sinh hiệu lực theo nguyên tắc chung.
- Di chúc không có công chứng muốn trở thành di chúc hợp pháp cần đáp ứng điều kiện tại khoản 1, Điều 630 Bộ luật dân sự 2015, bao gồm:
- Người lập di chúc trong quá trình lập di chúc phải có trạng thái, tinh thần minh mẫn, sáng suốt; không bị chủ thể khác lừa dối, đe dọa hay cưỡng ép. Trường hợp có chứng cứ chứng minh vi phạm quy định trên, thì di chúc có thể bị xem xét là không hợp pháp và thuộc giao dịch dân sự vô hiệu;
- Nội dung của di chúc thể hiện ý chí của người lập di chúc nhưng không được vi phạm điều cấm của luật, không trái với đạo đức xã hội, và hình thức di chúc không được trái với quy định pháp luật.
- Lưu ý: Di chúc không được viết tắt trong phần nội dung hoặc viết bằng ký hiệu, mọi thông tin tại di chúc cần được thể hiện rõ ràng. Di chúc bao gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được đánh số thứ tự và có chữ ký/điểm chỉ của người lập di chúc.
- Trong trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa nhằm xác minh nội dung di chúc không bị chủ thể khác giả mạo, thay thế.
- Tóm lại, thủ tục công chứng không bắt buộc đối với mọi chủ thể lập di chúc. Chỉ bắt buộc đối với trường hợp người bị hạn chế về thể chất/người không biết chữ. Còn các trường hợp khác nếu đáp ứng điều kiện hợp pháp về nội dung, hình thức, chủ thể… thì không cần thực hiện thủ tục công chứng vẫn có giá trị pháp lý. Tuy nhiên, việc công chứng giúp cho người lập di chúc xác nhận được giá trị pháp lý chính xác trong phần nội dung di chúc, tránh được đa số rủi ro về việc di chúc vô hiệu vì phạm về phần nội dung, hình thức.
- Trên đây là một số vấn đề gửi đến bạn đọc liên quan đến di chúc không có công chứng. Nếu còn vấn đề thắc mắc, hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua tổng đài miễn phí 1800 6365 để nhận được sự hỗ trợ, tư vấn nhanh chóng và hiệu quả nhất.
➤ Xem thêm về: Thủ tục công chứng lưu giữ di chúc.
