Có được ủy quyền công chứng di chúc thừa kế hay không?
TÓM TẮT NỘI DUNG CHÍNH
1. Có được ủy quyền công chứng di chúc thừa kế hay không?
1.1 Di chúc thừa kế là gì?
1.2 Có được ủy quyền công chứng di chúc thừa kế hay không?
2. Có được thực hiện công chứng di chúc thừa kế tại nhà hay không?
3. Di chúc thừa kế có bắt buộc công chứng hay không?
Có rất nhiều trường hợp người lập di chúc không thể trực tiếp đến tổ chức hành nghề công chứng để thực hiện thủ tục công chứng di chúc. Vậy trong trường hợp không thể trực tiếp đến văn phòng công chứng có thể ủy quyền cho người khác thực hiện thủ tục công chứng di chúc được hay không?
- Căn cứ tại Điều 624 Bộ luật dân sự năm 2015 thì di chúc thừa kế được trình bày dưới hình thức văn bản hoặc lời nói nhằm thể hiện ý chí, nguyện vọng của cá nhân muốn chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.
- Hình thức của di chúc thừa kế được quy định cụ thể tại Điều 627 Bộ luật dân sự năm 2015, di chúc thừa kế có thể được thể hiện dưới hình thức là văn bản, trong trường hợp tính mạng của một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc văn bản thì người có di nguyện chia tài sản của mình có thể để lại di chúc miệng.
➤ Tìm hiểu thêm về: Di chúc hợp pháp.
- Theo quy định tại Điều 44 Luật công chứng 2014 thì hoạt động công chứng phải được tiến hành thực hiện tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng (Văn phòng công chứng tư nhân/Phòng công chứng nhà nước), trừ trường hợp khác theo quy định pháp luật. Về cơ bản người muốn để lại di chúc thừa kế có thể đến tổ chức hành nghề công chứng để thực hiện thủ tục công chứng.
- Trong trường hợp người muốn để lại di chúc không thể trực tiếp đến tổ chức hành nghề công chứng có thể thực hiện ủy quyền cho người khác thực hiện thủ tục công chứng được hay không. Theo quy định tại Điều 56 Luật công chứng 2014 về việc công chứng di chúc phải do người lập di chúc tự mình yêu cầu, không được ủy quyền cho người khác yêu cầu việc công chứng di chúc. Vậy nghĩa là trường hợp người để lại di chúc không thể đến tổ chức công chứng thực hiện thủ tục công chứng thì di chúc sẽ không được tiến hành thủ tục công chứng. Việc ủy quyền công chứng di chúc thừa kế là hành vi bị cấm theo quy định pháp luật.
- Vậy trường hợp người để lại di chúc không thể đến tổ chức hành nghề công chứng để yêu cầu thực hiện thủ tục công chứng thì họ không có quyền lập di chúc công chứng sao? Không phải như vậy, trong trường hợp người có mong muốn lập di chúc không thể thể đến trụ sở của tổ chức, cơ quan có thẩm quyền công chứng để thực hiện giao dịch công chứng thì có thể tiến hành theo thủ tục công chứng ngoài trụ sở nhưng phải thuộc phạm vi mà pháp luật quy định. Căn cứ tại Điều 44 Luật công chứng năm 2014, việc thực hiện công chứng phải thực hiện tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng, trừ các trường hợp sau:
- Người yêu cầu công chứng là người già yếu, không thể đi lại được;
- Là người đang bị tạm giữ, tạm giam, đang thi hành án phạt tù;
- Hoặc vì lý do chính đáng khác không thể đến trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng thì có thể yêu cầu thực hiện thủ tục công chứng tại nhà (ngoài trụ sở tổ chức hành nghề công chứng).
- Vậy trong trường hợp xét thấy cần thiết thì người yêu cầu công chứng có thể yêu cầu công chứng ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng. Đồng thời, theo quy định tại Điều 639 Bộ luật Dân sự 2015 về di chúc do công chứng viên lập tại chỗ ở như sau:
- Người lập di chúc có thể yêu cầu công chứng viên của tổ chức hành nghề công chứng đến chỗ ở của mình để lập di chúc;
- Thủ tục lập di chúc tại chỗ ở được thực hiện như thủ tục lập di chúc tại trụ sở tổ chức hành nghề công chứng, cụ thể được quy định theo Điều 636 Bộ luật Dân sự 2015.
- Như vậy về cơ bản người muốn để lại di chúc không thể trực tiếp đến tổ chức hành nghề công chứng để thực hiện công chứng thì có thể yêu cầu công chứng viên đến tại nhà của mình để lập di chúc thừa kế và thực hiện thủ tục công chứng tại chỗ ở tương tự so với trình tự thủ tục công chứng tại trụ sở hành nghề công chứng.
Di chúc thừa kế có bắt buộc công chứng hay không?
- Căn cứ theo quy định tại Điều 628 Bộ luật dân sự năm 2015 thì có 4 hình thức di chúc thừa kế thể hiện dưới dạng văn bản, bao gồm: Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng, Di chúc bằng văn bản có người làm chứng, Di chúc bằng văn bản có công chứng, Di chúc bằng văn bản có chứng thực. Nghĩa là không phải bất kì trường hợp nào pháp luật cũng yêu cầu di chúc công chứng, mà còn các trường hợp có/không có người làm chứng và trường hợp chứng thực.
- Đồng thời, theo quy định tại khoản 1, Điều 630 Bộ luật dân sự 2015 thì di chúc hợp pháp khi đáp ứng các điều kiện:
- Về chủ thể: trong quá trình lập di chúc phải có trạng thái, tinh thần minh mẫn, sáng suốt; không bị chủ thể khác lừa dối, đe dọa hay cưỡng ép;
- Về nội dung: di chúc không được vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái với quy định của pháp luật.
- Ngoài ra, quy định tại các khoản 2, 3, 4, 5 quy định về trường hợp cụ thể của việc lập di chúc cần thêm điều kiện gì như:
- Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi: bắt buộc lập thành văn bản và phải được cha, mẹ/người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc;
- Di chúc của người bị hạn chế về thể chất/di chúc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực;
- Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực được coi là di chúc hợp pháp, nếu đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật;
- Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất 02 người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
- Vậy căn cứ theo quy định pháp luật, thì việc công chứng không bắt buộc đối với mọi chủ thể, trường hợp. Chỉ bắt buộc đối với trường hợp người bị hạn chế về thể chất/người không biết chữ có mong muốn lập di chúc. Còn các trường hợp khác nếu đáp ứng điều kiện hợp pháp về nội dung, hình thức, chủ thể… thì không cần thực hiện thủ tục công chứng vẫn có hiệu lực pháp lý. Vậy trong trường hợp không bắt buộc các bên có thể lựa chọn việc không thực hiện thủ tục công chứng di chúc. Tuy nhiên hoạt động công chứng giúp cho chủ thể lập di chúc xác định lại nội dung của di chúc có bị vi phạm pháp luật hay trái đạo đức xã hội hay không. Thủ tục công chứng nhằm xác nhận tính hợp pháp của việc lập di chúc thừa kế.
- Tóm lại, nếu một cá nhân muốn để lại di chúc thừa kế nhưng không thể đến trực tiếp tổ chức hành nghề công chứng có thể yêu cầu công chứng di chúc tại nhà. Việc ủy quyền công chứng di chúc thừa kế là hành vi trái quy định pháp luật và không thể thực hiện được.
➤ Xem thêm về: Thủ tục công chứng lưu giữ di chúc.
- Trên đây là một số tư vấn liên quan đến việc có được ủy quyền công chứng di chúc thừa kế hay không? Nếu còn vấn đề thắc mắc, hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua tổng đài miễn phí 1800 6365 để nhận được sự hỗ trợ, tư vấn nhanh chóng và hiệu quả nhất.
